Khi gương mặt xuất hiện những cục mụn bọc mủ xấu xí, chúng ta ai cũng đều tra Google về cách làm thế nào để thoát khỏi nó. Nhưng trong trạng thái “ham muốn” được nặn và được xử lí chúng, hiếm khi nào chúng ta dừng lại để tìm hiểu thực chất mụn là gì.
Các nhà khoa học luôn luôn tìm hiểu khá cặn kẽ về một vấn đề – nguyên nhân xuất phát, biểu hiện ra sao – trước khi tập trung vào việc điều trị. Bài viết dưới đây sẽ tiết lộ những sự thật “xấu xí” về nguyên nhân gây ra mụn, từ cách nó được “sinh ra” tới khi “chín” và giai đoạn nó biến mất.
Liệu bạn có biết rằng sự hình thành mụn có thể xảy ra trong vòng vài tuần, và cũng có thể là vài tháng, trước khi nó nổi lên trên bề mặt da hay không?. Hầu hết các nốt mụn viêm hình thành là do sự xuất hiện trước đó của mụn đầu trắng và mụn đầu đen, bao gồm bã nhờn bị tắc và hoá cứng ở sâu bên trong lỗ chân lông. Mụn bị viêm do các tế bào chết đã bít các nang lông và khiến vi khuẩn sinh sôi. Bạn cũng cần lưu ý rằng tất cả các nang (hoặc lỗ chân lông) có chứa vi khuẩn một cách tự nhiên. Khi oxy có thể dễ dàng đi vào nang lông, vi khuẩn sẽ không thể phát triển mạnh hoặc gây ra vấn đề. Chỉ khi nào da của bạn tiết ra quá nhiều bã nhờn, cộng với tế bào da chết, thì bạn mới đang mở toang cánh cửa đón mụn tới.
Ở bất cứ giai đoạn nào, nếu bạn không đụng vào mụn, nó cuối cùng cũng sẽ tự lành, đó là trong trường hợp hệ thống miễn dịch và các quá trình chữa lành của bạn làm việc tốt. Nhưng còn nếu bạn không thể cưỡng lại việc nặn mụn thì sao? Việc này không hẳn là một điều xấu. Nếu bạn nặn mụn đầu trắng, nó cũng tương tự như việc chọc mủ áp-xe hoặc vết thương bị nhiễm trùng. Đó là một cách giúp loại bỏ những vi khuẩn. Nhưng hãy thận trọng: Rủi ro trong việc nặn mụn là bạn có thể thay đổi vị trí của nơi bị nhiễm trùng, cho nên thay vì đẩy chúng ra khỏi bề mặt, vị khuẩn có thể đi sâu trong lỗ chân lông hơn và gây viêm nhiều hơn, làm cho mụn sưng tấy lâu hơn.
Để điều trị mụn đúng cách, đây là những gì bạn nên làm: Đợi một hoặc hai ngày sau khi bạn cảm thấy mụn xuất hiện trên bề mặt da. Việc chờ đợi sẽ cho phép bạn xử lý mụn một cách hiệu quả mà không làm tổn hại đến da. Khi bạn thấy mụn lộ đầu trắng, hãy thực hiện các bước nặn mụn đúng cách. Sau đó, sử dụng toner để vệ sinh vùng da quanh mụn.
Sau khi mụn đã xẹp, da bạn sẽ đóng vảy. Sau khi tróc vảy, da sẽ còn lại những vết sẹo màu đỏ hoặc tím. Các vết thâm ấy được gọi là tăng sắc tố sau mụn viêm. Cuối cùng, các tế bào sắc tố sẽ ổn định và các tế bào mới thay thế những vết thâm nhờ quá trình sản sinh tế bào và đào thải da chết. Để đẩy nhanh sự hồi phục, hãy sử dụng những sản phẩm đặc trị thâm.
Tất nhiên, không phải loại mụn nào cũng có một vòng đời cố định. Một số các mụn dưới da rất cứng đầu và không thể tự đẩy lên thành mụn đầu trắng. Hãy sử dụng các sản phẩm tẩy da chết hóa học chứa salicylic acid để kích thích tái tạo tế bào da để mụn được đẩy lên trên bề mặt da.
Ngoài mụn dưới da và mụn mủ, còn có mụn nang – hoàn toàn khác so với 2 loại kể trên. Mụn nang là dạng mụn viêm cấp độ nặng, gây cảm giác khá đau đớn. Mụn nang có quá trình tổng hợp giống như mụn mủ nhưng chúng xảy ra sâu trong da. Nếu bạn gặp dạng mụn này, tốt hơn nên đến bác sĩ da liễu để được xử lý đúng cách.
Ăn Chay Có Thực Sự Giúp Ngăn Ngừa Mụn ?
Nếu bạn tin vào tất cả những gì bạn đã đọc, rằng chế độ ăn chay kèm bơ sữa (vegatarian diet) hay chế độ ăn chay thuần (vegan diet) là một phương pháp lành mạnh, tự nhiên, để làm da sạch mụn. Một người ăn chay tuyệt đối không ăn bất kỳ loại thịt nào – không thịt bò, thịt heo, thịt gà, hay hải sản. Vậy, liệu làm như thế có thực sự giúp ngăn ngừa việc nổi mụn không?
Câu trả lời là: có thể. Theo một vài nghiên cứu, mụn có thể liên quan đến chế độ ăn uống có một hàm lượng protein động vật cao. Tiếp tục theo dõi bài để tìm hiểu kĩ lưỡng hơn nhé!
Mối liên hệ giữa thịt động vật và mụn
Có một loại phức chất protein trong cơ thể con người có tên gọi gọi đầy đủ là Mammalian target of rapamycin complex 1 (mTORC1). mTORC1 chịu trách nhiệm cho quá trình phát triển và vận hành của một tế bào khỏe mạnh. Bạn có thể hiểu nôm na là mTORC1 chỉ đạo cho các tế bào của chúng ta phải làm gì và cách thức thực hiện các nhiệm vụ đó.
Một vài nhà nghiên cứu tin rằng mTORC1 mở ra con đường (hay thiết lập phản ứng dây chuyền) cho cơ thể tạo ra hiện tượng nổi mụn. mTORC1 được kích hoạt bởi các chất dinh dưỡng, đặc biệt là các loại amino axit như leucine. Các loại thịt, như thịt bò và thịt gà, có hàm lượng leucine khá cao. Nhưng không chỉ có thịt mới chứa leucine – một số loại thực phẩm protein nhất định đối với những người ăn chay, như bột đậu, trứng gà, và đậu nành cũng có hàm lượng cao loại amino acid này.
Các thực phẩm chứa nhiều Leucine
Điều thú vị là: mTORC1 có thể bị “kích thích quá mức” bởi một lượng lớn leucine. Khi chuỗi phản ứng của mTORC1 bị kích hoạt quá mức, điều đó có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất bã nhờn (hay dầu nhờn), sự phát triển của tế bào, và sự viêm nhiễm. Leucine còn có một tác hại khác: chất này hoạt động như một tác nhân ngăn chặn các tuyến nhờn sản xuất bã nhờn (hay dầu) dẫn đến bị tắc lỗ chân lông. Tất cả các yếu tố trên đều có liên quan đến sự hình thành và phát triển của mụn.
Sự kích hoạt mTORC1 quá mức có thể làm tăng lượng hormone androgen. Hormone androgen được biết đến như một tác nhân quan trọng trong sự hình thành và phát triển của mụn. Thêm vào đó, sự kích hoạt quá mức của chuỗi phản ứng mTORC1 này còn có liên qua đến một số bệnh lý nhất định, như bệnh đái tháo đường loại 2 và ung thư.
Dù vậy, chuỗi phản ứng mTORC1 là một chuỗi vô cùng phức tạp. Do đó, để thực sự hiểu rõ giả thuyết rằng ăn thịt thật sự góp phần gây nổi mụn, chúng ta cần phải thực hiện nhiều nghiên cứu hơn nữa. Cho tới nay, không có một bằng chứng rõ ràng nào cả. Sau cùng thì, ăn một miếng bò bít tết có hàm lượng leucine cao không có nghĩa là bạn sẽ bị nổi mụn ngay lập tức.
Lời kết: Vẫn chưa có phán xét cuối cùng về điều này. Không có đủ số lượng nghiên cứu được thực hiện về mối liên hệ giữa thịt động vật và mụn để có thể đưa ra kết luận dứt khoát.
Liệu ăn chay thuần có giúp bạn ngăn ngừa mụn?
Ngoài việc không ăn thịt, những người ăn chay thuần còn tránh xa các thực phẩm được làm từ động vật như bơ sữa, trứng, và đôi khi là mật ong.
Có một vài bằng chứng cho thấy bơ sữa góp phần vào quá trình phát triển mụn và làm tình trạng mụn trở nên tồi tệ hơn. Các sản phẩm bơ sữa đã được chứng minh cho thấy có khả năng nổi mụn ở những người nhạy cảm. Sữa tách béo và phô mai có vẻ như là thủ phạm chính. Cũng giống như thịt, những thực phẩm này có hàm lượng leucine khá cao. Một vài nghiên cứu cho rằng các loại hormone trong sữa cũng có thể góp phần gây nổi mụn. Một số khác thì nhận định nguyên nhân là do hàm lượng các chất tăng trưởng giống insulin-1 (IGF-1) có trong sữa khá cao.
Bơ sữa có thể khiến tình trạng mụn xấu hơn
Thú vị thay, IGF-1 cũng đồng thời kích thích mTORC1.
Một điều quan trọng cần lưu ý là, việc ăn bơ sữa không cho thấy tác hại gây mụn với những bạn vốn dĩ không bị mụn; nhưng bơ sữa có thể khiến tình trạng mụn của những ai đang bị mụn sẵn, trở nên tồi tệ hơn.
Các loại thực phẩm từ động vật khác như trứng, mỡ lợn, và mật ong không cho thấy bất kỳ ảnh hưởng nào đối với sự phát triển của mụn, hoặc do vẫn chưa được nghiên cứu.
Lời kết: chế độ ăn chay thuần chưa được chứng minh là có khả năng làm sạch mụn. Tuy nhiên, việc giảm bớt các sản phẩm bơ sữa có thể cải thiện tình trạng nổi mụn ở một số người. Nhưng ăn chay thuần không phải là một điều cần thiết và bắt buộc với tất cả trường hợp.
Tôi là một người ăn chay kèm bơ sữa hoặc ăn chay thuần và vẫn bị nổi mụn! Tại sao vậy?
Chế độ ăn uống có thể góp phần vào quá trình hình thành mụn, nhưng nó chỉ như một vai diễn phụ thay vì là nhân vật chính. Bạn có thể có một chế độ ăn uống lành mạnh nhất từ trước đến nay, ăn chay kèm bơ sữa, ăn chay thuần, hay bất kỳ chế độ ăn nào khác. Bạn có thể kiêng ăn đường, loại bỏ hoàn toàn đồ ăn vặt, chỉ ăn các loại thực phẩm hữu cơ… và vẫn bị nổi mụn. Chúng tôi biết một số người ăn thịt và các sản phẩm bơ sữa và không bao giờ có quá nhiều mụn, và vẫn có những người ăn chay trường mà vẫn phải đấu tranh với mụn hằng ngày.
Cách chế độ ăn uống tác động đến cơ thể và làn da của chúng ta rất phức tạp, và chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Chúng tôi biết rằng không có một mối liên hệ trực tiếp nào giữa bất kỳ loại thực phẩm nào với việc nổi mụn. Vậy nên, rõ ràng là, không thể nói một cách đơn giản như “thịt gây nổi mụn,” hay “bơ sữa khiên bạn nổi mụn.” Uống một cốc sữa không đảm bảo bạn sẽ nổi mụn vào hôm sau, ăn 2 lát thịt xong khói sẽ không làm xuất hiện 2 nốt mụn trên mặt bạn.
Đối với một số người, một số thực phẩm nhất định có thể ảnh hưởng đến quá trình phát triển mụn và làm tình trạng mụn trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, đối với một số khác, chế độ ăn uống không có vẻ gì là có tác động lên mụn bằng cách này hay cách khác.
Nếu việc trở thành, hay tiếp tục, là người ăn chay kèm bơ sữa, hay ăn chay thuần là điều quan trọng đối với bạn, chẳng có lý do gì mà bạn lại không nên làm như thế (ít nhất là trong vấn đề liên quan đến mụn). Có rất nhiều lý do tại sao mọi người lại chọn chế độ ăn uống xoay quanh rau củ, vì lý do sức khỏe, giảm cân, hay các lý tưởng đạo đức. Tuy nhiên, nếu bạn là một người ăn thịt đang có ý định chuyển sang chế độ ăn chay chỉ vì bạn mong làn da mình láng mịn hơn, bạn có thể sẽ phải thất vọng đấy. Một số người có thể nhận thấy sự cải thiện trên làn da của họ, nhưng khả năng việc chỉ đơn giản thay đổi chế độ ăn uống của bạn sẽ làm mụn biến mất hoàn toàn rất thấp.
Vậy, phải làm thế nào để kiểm soát mụn?
Đã đang điều trị mụn và mong muốn đẩy nhanh quá trình điều trị? Hiện giờ bạn đã biết ăn chay không phải là một bước cần thiết để làm sạch làn da. Bạn có thể kiểm soát mụn mà không cần đến những sự thay đổi lớn trong chế độ ăn uống.
Các sản phẩm trị mụn chứa Benzoyl Peroxide
Đối với tình trạng mụn nhẹ và mụn đầu đen, các sản phẩm không kê đơn ở các tiệm thuốc có thể là tất cả những gì bạn cần. Nếu muốn đạt hiệu quả tối đa từ các sản phẩm, hãy cân nhắc sử dụng một sản phẩm có chứa benzoyl peroxide hay salicylic acid. Dùng sản phẩm đó trong vòng 10 tuần và theo dõi xem liệu tình trạng có được cải thiện như bạn mong muốn hay không.
Các sản phẩm trị mụn chứa Salicylic acid
Nếu tình trạng mụn của bạn từ trung bình đến nặng, hoặc bạn đã dùng các sản phẩm không kê đơn ở tiệm thuốc một thời gian mà không có kết quả, hãy bỏ qua các sản phẩm ấy (chúng không đủ mạnh). Thay vào đó, hãy đến gặp một bác sĩ da liễu. Có rất nhiều loại thuốc kê đơn, cả loại thoa ngoài da và loại uống, có thể giúp bạn điều trị mụn.
Bình luận